Wat is de ayurvedische dinacharya?
Op basis van de biologische klok en de dosha-klok heeft men een ayurvedische dagelijkse routine ontwikkeld, de ‘dinacharya’ genaamd.
De dosha-klok stelt dat elke dosha twee maal per dag gedurende 4 uur actief zijn:
Kapha-dosha is actief van 6u tot 10u en van 18u tot 22u
Pitta-dosha is actief van 10u tot 14u en van 22u tot 02u
Vata-dosha is actief van 02u tot 06u en van 14u tot 18u
Door gebruik te maken van deze dosha-klok kan je je lichaam en geest ondersteunen.
Zo help je je lichaam voedsel te verteren wanneer je je hoofdmaaltijd neemt tussen 10u en 14u omdat je innerlijke vuur dan het meest actief is (pitta-dosha).
Het is ook gemakkelijker om je focus te behouden in de voormiddag dan in de namiddag wanneer je gedachten, onder de beweging van vata-dosha, rustelozer worden.
Na 18u, wanneer kapha-dosha terug actief wordt, is het af te raden om nog grote maaltijden te verteren aangezien je lichaam zich stilaan klaar maakt voor de nacht dankzij de energie van kapha.
Inzicht in deze dosha-klok kan je helpen om zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de actieve energieën. Ayurveda heeft hier de dinacharya of de dagelijkse routine op gebaseerd om zo een goede gezondheid te behouden.
Welke voordelen biedt de ayurvedische dagelijkse routine ons?
Het ondersteunt het behoud van een goede gezondheid
Het aanhouden van deze routine brengt het lichaam, de geest en het bewustzijn op een hoger functioneringsniveau
De dinacharya zorgt voor harmonie tussen onszelf en de ritmes van de natuur
En brengt evenwicht in onze constitutie
Het helpt onze biologische klok te regulariseren
Je wordt je geleidelijk aan bewuster van je lichaam
Je maakt bewustere keuzes die bijdragen tot een betere gezondheid
Hoe verloopt de dinacharya?
1) Opstaan
Algemeen genomen is het goed om een half uur vóór zonsopgang op te staan.
Indien je bekend bent met je dosha, kan je deze richtlijnen volgen:
Vata: rond 6u
Pitta: rond 5.30u
Kapha: 4.30u
Het gezegde ‘de ochtendstond heeft goed in de mond’ verklaart de speciale energie die er hangt voor de zon op komt. Welgeteld één uur en zesendertig minuten voor zonsopgang is een bijzondere tijd, die van ‘brahma muhurta’. In dit anderhalve uur is de dag-energie bijzonder licht en dus ideaal voor je yoga, meditatie of religieuze rituelen. Je gedachten zijn van nature stiller gedurende deze periode en dit helpt je dieper in meditatie te gaan.
2) De ochtend
Start je dag met positieve energie. De rest van de dag wordt namelijk bepaald door jouw ingesteldheid. Begin de dag met een positieve affirmatie, een gebed, een moment van bezinning of een gevoel van dankbaarheid. Groet de dag en wees dankbaar voor datgene wat je in je leven hebt, hoe klein of hoe groot ook.
Was je gezicht, mond en ogen
Besprenkel je gezicht met koud water
Spoel je mond
Doe oogyoga: Knipper 7x met je ogen, en laat je ogen in alle richtingen draaien: van links naar rechts; van boven naar beneden; diagonaal; met de klok mee en tegen de klok in
Drink een glas lauwwarm water (20cl) volledig op: dit water wordt niet opgenomen, maar reinigt het maagdarmkanaal, spoelt de nieren en stimuleert een goede stoelgang
Het wordt afgeraden om ’s morgens koffie of zwarte thee te drinken omdat ze de nieren uitputten, de bijnieren teveel prikkelen, constipatie bevorderen en verslavend zijn.
Indien je geconstipeerd bent, drink dan om het kwartier een glas lauwwarm water tot je stoelgang maakt.
Ga naar het toilet en neem je tijd… Misschien betekent dat dat je dan wat vroeger moet opstaan.
Indien je geen aandrang hebt, blijf je een paar minuten zitten, zonder druk uit te oefenen.
Een handig hulpmiddel is een krukje waar je je voeten op kan plaatsen zodat je boven- en onderbenen een hoek van 90° vormen. Dit is een natuurlijke houding voor ontlasting en helpt zeer goed indien je last hebt van constipatie.
Was na de ontlasting je anus met warm water.
Poets je tanden en schraap je tong
Ontdoe je hierdoor van afvalstoffen, verwijder bacteriën, stimuleer je maagvuur (agni) en spijsverteringsenzymen
Schraap van de achterkant van de tong naar voren, 7 tot 14x
Bekijk je tong en het beslag op je tong
- Veel beslag op je tong (witte, gelige laag) wijst op afval- of gifstoffen in je lichaam (te laat of te zwaar gegeten de avond ervoor)
- Als je adem nog naar het voedsel van de vorige avond ruikt, dan is dat voedsel nog niet grondig verteerd…
- Indien je tong erg beslagen is en je adem onaangenaam ruikt, dan kan je het ontbijt beter overslaan
- Gebruik een roestvrij stalen, koperen of zilveren tongschraper
Gorgel
Doe dit 2x/dag met warme sesamolie
Spoel de olie goed rond in de mond en spuug dan uit
Masseer vervolgens je tandvlees met je wijsvinger
Doe dit om je gebit, tandvlees en kaak te versterken, maar ook om je stem te verbeteren
Neusspoeling
Je neusgaten zijn de poort naar je hersenen, het bewustzijn en prana
Jala neti is het spoelen van de neusholtes met water en zout en maakt deel uit van ‘nasya’: een therapeutische reiniging door het inbrengen van oliën en medicinale bereidingen via de neusgaten. Het maakt deel uit van de reinigingstechnieken van de pancha karma, maar kan ook afzonderlijk worden toegepast
Je reinigt hiermee je sinussen, maar het verbetert ook je stem, je gezichtsvermogen en geestelijke helderheid
Spoel dagelijks (elke dag of om de 2 dagen bij verstopte neus of bij snurken) of wekelijks je neus met je neti-pot
Druppel (1 tot 5) wat (sesam)olie in je neusgaten na het spoelen om het slijmvlies te voeden
Er zijn specifieke nasya-oliën te koop op de markt
Tegen-indicaties: zwangerschap, neusbloedingen, actieve sinusitis (chronische sinusitis kan wel), na een bad of seksueel contact (lichaamstemperatuur moet zich eerst normaliseren), na de maaltijd (vertering), na alcoholgebruik (verwijding van de slagaders in het hoofd)
Massage met warme (sesam)olie van het hele lichaam, eventueel alleen het hoofd en de voeten
Masseer zacht je hoofdhuid en voorkom hoofdpijn en kaalheid, alsook grijs worden
Oliemassages verbeteren de bloedsomloop, brengt de geest tot rust en vermindert een teveel aan vata
Indien je slaapproblemen ondervindt zoals inslapen of doorslapen, dan kan het helpen om je lichaam of toch op zijn minst je voetzolen in te smeren met olie
- Sesamolie voor vata
- Zonnebloemolie of kokosolie voor pitta
- Maïsolie of mosterdolie (20%) voor kapha
Neem dagelijks een bad of douche, zeker na je lichaamsmassage met olie
Het reinigt en verfrist, bestrijd vermoeidheid, geeft energie en bevordert alertheid
Zet een fles (sesam)olie in je douchebak en smeer je één keer per week helemaal in terwijl je je lichaam zachtjes masseert. Spoel nadien na met water en voeg er eventueel wat zeep aan toe
Doe elke dag aan lichaamsbeweging
een half uurtje het blokje om, wat yoga-oefeningen (zonnegroet), joggen; fietsen, zwemmen
- Vata: rustige lichaamsbeweging (wandelen, zwemmen, yoga)
- Pitta: gematigde lichaamsbeweging (zwemmen)
-Kapha: meest inspannende lichaamsbeweging (joggen, fietsen, tennis, aerobics, trektochten, bergbeklimmen, …)
Pranayama of ademhalingsoefeningen
Doe dit na je asanas of yogahoudingen
- Vata: 12x afwisselend ademen (nadi shodana)
- Pitta: 16x afkoelende ademhalingen (shitali)
- Kapha: 100x vuurademhaling (bhastrika)
Mediteer
Doe dit aansluitend op de pranayama
Meditatie brengt rust en evenwicht in je leven
Ontbijt
Geniet van je ontbijt!
Eet niet te veel, het ontbijt hoeft niet de grootste maaltijd van de dag te zijn. Je hele systeem moet nog rustig op gang komen…
- Vata en pitta: licht verteerbare maaltijd, waarbij je de combinatie van de voedingsgroepen beperkt tot twee of drie (granen + zuivel of granen + zuivel + noten/fruit)
- Kapha: kan ontbijt overslaan, aangezien eten tijdens kapha-tijd de kapha in het lichaam zal versterken
Tijdens de warmere maanden is het goed om licht te eten, terwijl je tijdens de koude maanden wat zwaarder voedsel kan gebruiken
Drink niet te veel tijdens het eten, kleine slokjes lauwwarm water zijn beter, dit bevordert de spijsvertering. Drink ook niet onmiddellijk na de maaltijd een glas water, dat vertraagt de spijsvertering
Tip! Je hoeft geen 2 tot 3 lit water te drinken om gezond te zijn. De ene persoon heeft minder water nodig dan de andere. Luister naar je lichaam.
Schenk aandacht aan je eten, wees je bewust van wat je eet en proef de smaken
Werken, studeren of creëren
Dit is een goed moment om gebruik te maken van de heersende pitta-energie en een taak of activiteit te verrichten die concentratie vereist
3) Middag
Lunch
Algemeen wordt aangeraden omstreeks 12u te eten. Dit verschilt een beetje per dosha
- Vata: 11u – 12u
- Pitta: 12u
- Kapha: 12u – 13u
Neem een lichte maar voedzame maaltijd: soep, rijst met groenten,…
Drink slokjes lauwwarm water om de spijsvertering te bevorderen
Rusten of wandelen
Het is goed om na de maaltijd een korte wandeling te maken in een rustig tempo om de spijsvertering te ondersteunen
Vermijd dutjes na het eten, omdat ze je spijsvertering tot stilstand brengen
Ook na een werkdag doet het goed om even een wandeling te maken, liefst alleen en in de natuur
4) Namiddag
Werken, studeren of creëren
Kies voor taken of activiteiten die meer creativiteit vereisen, zodat je de energie van vata kan benutten
Maak tijd voor yoga, ademhalingsoefeningen en meditatie. Zorg voor een aangename afsluiting van je dag zodat je je hoofd kan vrijmaken.
5) Avond
Avondmaal
Je kan best eten rond 18u, aangezien erna de invloed van kapha-dosha dominant wordt en dit de spijsvertering zal bemoeilijken. Dit tijdsstip is natuurlijk ook afhankelijk van de seizoenen, dus misschien is het handiger om te stellen dat je best eet vóór zonsondergang. Dit varieert opnieuw per dosha:
- Vata: 18u
- Pitta: 18u – 19u
- Kapha: 19u – 20u
’s Avonds laat eten verandert de biochemie van je lichaam en verstoort je slaap. Als je omstreeks 18u eet, is je maag weer leeg rond 21u en zal je mogelijk vaster slapen
Probeer je bewust te zijn van wat je eet, laat stoorzenders aan de kant
Eet voldoende, maar probeer jezelf niet te overeten (2/3 van de maag wordt gevuld)
Maak een ommetje (wandelen) om de spijsvertering te ondersteunen
Lezen, genieten, chanten of een andere rustgevende tijdsbesteding
Het gebruik van Triphala:
bestaat uit drie vruchten, namelijk amalaki (beïnvloedt pitta-dosha), bibhitaki (beïnvloedt kapha-dosha) en haritaki (beïnvloedt vata-dosha)
ten vroegste 1u na het avondeten
het verjongt, versterkt en zuivert de dosha’s en de zeven dhatus (weefsels)
mild laxeermiddel
dosering: voeg ½ tot 1 theelepel triphalapoeder toe aan een kop heet water; laat 10min trekken, eventueel kan je de kruiden eruit zeven en drink op
als je slaap wordt verstoort door het diuretisch (vochtafdrijvend) effect, dan kan je de thee ’s morgens drinken
je kan triphala ook innemen met honing (ivm de smaak) of via capsules of tabletten
Slaaproutine
We doen het voor baby’s en kleine kinderen: een slaapritueel bevordert een goede nachtrust, dus waarom ook niet voor volwassenen? Door elke avond dezelfde handelingen te herhalen in dezelfde volgorde bereid je je lichaam voor op de slaap die komen gaat
Hulpmiddeltjes voor het slapengaan: warme melk met honing (niet verwarmen boven 40°C); of warme melk met een beetje gember, kardemom en kurkuma
Lees een spiritueel boek, herhaal je positieve affirmaties, mediteer enkele minuten door je bewust te worden van je ademhaling, beluister een geleide visualisatie, wrijf je voetzolen en handpalmen in met olie, …
6) Slapen
Ga naar bed omstreeks 22u
Vata: 22u
Pitta: 22u – 23u
Kapha: 23u – 24u
Slaaphouding
In de linkerzijde van ons lichaam, verbonden met ‘ida’, stroomt vrouwelijke energie of maanenergie.
In de rechterzijde van ons lichaam, verbonden met ‘pingala’, stroomt mannelijke energie of zonne-energie
Slaap je op de linkerzijde, dan wordt het rechterneusgat of ‘pingala’ actief en wordt de zonne-energie versterkt en de maanenergie onderdrukt
Slaap je op de rechterzijde, dan wordt het linkerneusgat of ‘ida’ actief en wordt de maanenergie versterkt en de zonne-energie onderdrukt
De houding waarin je slaapt heeft een invloed op het evenwicht tussen deze energieën
- Vata en kapha: slapen best op de linkerzijde
- Pitta: slapen best op de rechterzijde
In de zomer is het voor alle iedereen goed om op de rechterzijde te slapen
7) Seks
Een aangepast seksleven is belangrijk voor een goede gezondheid; het heeft een enorme scheppende kracht; ook hiervoor heeft ayurveda een aantal richtlijnen omschreven
Vata: 1 à 2 keer per maand
Pitta: 1 à 2 keer per week
Kapha: 2 à 3 keer per week
Teveel seks vermindert ojas, de levensenergie van het lichaam en zal het lichaam uitputten, waardoor men zwakker wordt en dus vatbaarder voor ziekten
Om ojas terug aan te vullen na seks, is een massage aangewezen alsook voedzame dranken zoals notenmelk
Het beste moment voor seks is tussen 22u en 23u, en wordt afgeraden ’s morgens en overdag
In de winter kan men meer seks hebben dan in de andere seizoenen, in de zomer het minst.
Wat kan de dinacharya voor jou betekenen?
De volledige dinacharya is heel omvangrijk. Het zou absurd zijn om alle richtlijnen te proberen integreren in je huidige levensstijl. Daarom raden we aan om er enkele uit te kiezen en deze geleidelijk aan op te nemen in je dagelijkse routine. Less is more. Ga voor maximum 2 à 3 nieuwe gewoonten en geef jezelf de tijd om hier aan te wennen. Zo kan je bijvoorbeeld vanaf nu starten met dagelijks een glas lauwwarm water te drinken voor een vlottere ontlasting in de ochtend; het schrapen van je tong bij het tandenpoetsen en een ommetje te maken na je lunch. Wanneer je de weldaden van deze kleine veranderingen stilaan begint te ervaren, zal het gemakkelijker zijn om je levensstijl aan te passen in functie van een goede gezondheid.
Veel succes!
